Opcje, umowa inwestycyjna, opcja call, opcja put

Opcje w umowie inwestycyjnej z funduszem venture capital

Inwestor oraz pomysłodawca projektu w celu ułatwienia i przyśpieszenia procesu dezinwestycji mogą wprowadzić do treści umowy inwestycyjnej instrumenty, przyznające uprawnienie do skorzystania z takiej możliwości.

Opcje w transakcjach venture capital będą dotyczyły głównie praw udziałowych w spółce i określały mechanizm związany z ich obrotem. Pozwolą na większą elastyczność w kreowaniu struktury własności w spółce portfelowej.

Do najczęściej stosowanych typów opcji można zaliczyć:

• opcja kupna (ang. call option),

• opcja sprzedaży (ang. put option),

• opcja buy-sell (ang. buy-sell option).

W przypadku zastosowania opcji kupna osoba uprawniona z jej tytułu będzie mogła nabyć od zobowiązanego udziały (akcje) po określonej cenie i we wskazanym terminie. Natomiast opcja sprzedaży przyznaje uprawnienie od żądania od strony zobligowanej nabycia udziałów (akcji) posiadanych przez uprawnionego według warunków zawartych w umowie. Zachodzi, więc sytuacja odwrotna niż w przypadku opcji call.

Połączeniem wyżej wymienionych instrumentów jest klauzula buy-sell. Polega ona na przyznaniu jednej ze stron prawa żądania, aby zobowiązany odkupił wszystkie posiadane udziały po cenie wskazanej w umowie. W sytuacji odmowy zakupu uprawniony nabywa prawo do żądania od strony zobowiązanej sprzedaży posiadanego przez niego pakietu udziałów po tej samej cenie. Podsumowując, jeżeli zobowiązany odmówi zakupu udziałów uprawnionego, aktualizauje się uprawniene do żadania sprzedaży udziałów będaćych w jego posiadaniu .

W celu skutecznego korzystania z opcji przez osobę uprawnioną do ich realizacji musi być wykorzystany odpowiedni mechanizm (instytucja) prawa cywilnego. Sam obowiązek nabycia lub zbycia określonej liczby udziałów, zawarty w umowie w postaci klauzuli opcyjnej nie wystarczy, żeby wywołać oczekiwany przez uprawnionego skutek. W polskim systemie prawnym kontrakty opcyjne nie zostały odrębnie uregulowane. W związku tym należy je inkorporować za pośrednictwem innych znany instytucji. Mechanizmami, które mogą być wykorzystane w tym celu są:

1. Zawarcie umowy w trybie ofertowym.

2. Umowa zobowiązująca zawarta pod warunkiem.

3. Umowa przedwstępna.

Skorzystanie z pierwszego sposobu wiąże się z koniecznością złożenia oferty wraz precyzyjnym określeniem terminu jej obowiązywania. Wykonanie praw wynikających z opcji będzie polegało na złożeniu oświadczenia o przyjęciu oferty. Jeżeli opcja put została skonstruowana w modelu ofertowym to najczęściej w dniu zawarcia umowy zobowiązany z jej tytułu składa ofertę kupna posiadanych przez uprawnionego udziałów. Zgodnie z art. 66 § 1 k.c. powinna ona zawierać istotne elementy przyszłej umowy. W przypadku opcji będzie to cena lub sposób jej obliczenia, liczba udziałów będąca przedmiotem transakcji czy sposób zapłaty.

W związku, z tym że wykonanie praw z opcji nastąpi dopiero w przyszłości istotnym zgadaniem będzie ustalenie sposobu wyceny udziałów podlegających wykupowi. Jak już wcześniej wskazano cena nie musi być sztywno ustalona, a możliwie jest wprowadzenie formuły, która będzie pozwalała na jej wyliczenie. Najczęściej spotykanymi w obrocie są metody oparte o przyszłe wyniki finansowe spółki przewidujące pewien mnożnik EBITDA pomniejszony o zadłużenie znajdujący się w sprawozdaniu finansowym danej spółki. Ustalenie odpowiedniego mechanizmu wyliczania ceny często prowadzi do konfliktów pomiędzy stronami. Zwłaszcza, że manipulacja wskaźnikami finansowymi w sprawozdaniach może skutkować zapłatą kwoty, która będzie znacznie odbiegać od rzeczywistej wartości. W celu zabezpieczenia się przed takimi spornymi sytuacjami należy ustanowić mechanizm umożliwiający rozwiązanie konfliktu. Powołanie biegłego rewidenta czy zlecenie przeprowadzenia wyceny specjalistycznej instytucji pozwolą na otrzymanie bezstronnej opinii o realnej wartości praw będących przedmiotem transakcji.


Kolejną możliwością jest zwarcie umowy zobowiązującej do przeniesienia prawa własności udziałów pod warunkiem. W razie spełnienia się warunku automatycznie dochodzi do zwarcia umowy o wcześniej określonej treści, czyli nabycia lub zbycia określonej ilości udziałów. Jednak konstrukcja samej umowy budzi wiele kontrowersji prawnych, a mianowicie czy możliwość skorzystania z uprawnienia jakie przewidują opcje można kwalifikować jako warunek zgodnie z definicją zawartą w art. 89 k.c.

Obecnie dominuje pogląd, że umowy opcyjne nie są umowami zawieranymi pod warunkiem zawieszającym, gdyż w przypadku nieskorzystania z opcji nie ma skutku w postaci bezskuteczności. W każdym przypadku należy dokładnie interpretować wolę stron biorąc pod uwagę czynniki determinujące wprowadzenie danego rozwiązania. Według większościowego stanowiska judykatury dopuszczalne jest dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek co do zasady zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego uprawnienie. Takie umowy podlegają ocenie na płaszczyźnie przesłanek wyznaczonych treścią art. 353(1) k.c., która obejmuje także badanie w aspekcie normatywnej konstrukcji warunku znajdującej się w art 89 k.c.

Wprowadzenie opcji w postaci umowy pod warunkiem zawieszającym jest rozwiązaniem ryzykownym z punktu widzenia zastrzegającego. Rozpatrywanie skuteczności wprowadzonego zastrzeżenia przez pryzmat zasady swobody umów pozwala stronom na sformułowanie klauzuli opcyjnej według własnego uznania. Jedynymi ograniczeniami, które są zobligowani respektować są właściwość (natura) stosunku prawnego oraz zgodność z ustawą i zasadami współżycia społecznego.


Alternatywnym rozwiązaniem będzie wprowadzenie opcji w formie umowy przedwstępnej. Na mocy postanowień takiej umowy uprawniony podmiot będzie mógł żądać zawarcia umowy przyrzeczonej przeniesienia praw udziałowych. Zasadnicza różnica pomiędzy tym trybem, a trybem ofertowym sprowadza się do skutków jakie wywołuje. W przypadku skorzystania z opcji na podstawie umowy przedwstępnej uprawniony nabywa roszczenie do zawarcia umowy definitywnej (tzw. umowa przedwstępna o skutku silniejszym – art. 390 § 2 k.c.).

Będzie mógł skutecznie dochodzić swoich prawa przed sądem powszechnym. Natomiast w trybie ofertowym z chwilą skutecznego złożenia oświadczenia o przyjęciu dochodzi do zawarcia umowy i przeniesienia praw własności udziałów. W przypadku gdy przedmiotem transakcji są udziały spółki z ograniczoną odpowiedzialnością niezbędne do wywołania skutków prawnych (zarówno w trybie ofertowym, jak i za pomocą umowy przedwstępnej) jest zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, na co wskazuje treść art. 180 § 1 k.s.h. Konieczne może być także wydanie odpowiednich dokumentów poświadczających o nabytych prawach.

Brak komentarzy

Anuluj