Spółka jawna trafia na tapetę blogu. Dzisiaj dowiesz się o najważniejszych aspektach prowadzenia biznesu z wykorzystaniem tego zaawansowanego wehikułu. Znacznie łatwiej jest podjąć dobrą decyzję o wyborze szaty prawnej planowego przedsięwzięcia znając możliwe opcje do wyboru. Zatem przyjrzyjmy się bliżej naszej spółce i zanalizujmy dlaczego warto zastanowić się nad jej założeniem.

Podmiotowość prawna spółki jawnej

Zgodnie z prawem spółka jawna może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Jest zaliczana do tzw. niepełnych osób prawnych, czyli jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (w przypadku sp.j. jest to Kodeks spółek handlowych – KSH).

Atrybut odrębnej od wspólników podmiotowości prawnej pozwala spółce na aktywne funkcjonowanie w obrocie gospodarczym. Może być stroną wszelkich umów, postępowań sądowych i administracyjnych czy prowadzić przedsiębiorstwo pod własną firmą. To tylko niektóre z zalet przysługujących spółce osobowej, jako samodzielnemu bytowi.

Oczywiście za każdym przedsięwzięciem stoją ludzie podejmujący wiążące decyzje. Związek między spółką, a jej wspólnikami ma tutaj szczególny charakter. Sposób skonstruowania przepisów przez ustawodawcę zakłada ścisłe powiązanie uprawnień przysługujących wspólnikowi z jego statusem w spółce. Odmiennie wygląda to w spółkach kapitałowych, gdzie mamy prymat kapitału nad osobą, jak twierdzi prof. Andrzej Szumański (promotor mojej pracy dyplomowej, którego niezwykle cenię).

Pisemna forma zawarcia umowy

Sprawa została wprost uregulowana w Kodeksie spółek handlowych. Jeśli chcesz stworzyć sp. jawną, to musisz liczyć się z obowiązkiem zachowania formy pisemnej. Sankcja w postaci nieważności powoduje, że spółka pod względem prawnym nie istnieje.

Pamiętaj również o możliwości założenia spółki przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym, czyli w trybie S24. W tym celu należy wypełnić zamieszczone tam formularze i opatrzyć umowę kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Po dokonaniu wymienionych czynności umowa jest skutecznie zawarta.

W zależności od preferencji możesz wybrać tryb najlepiej pasujący do swoich potrzeb. Pamiętaj, że wybór opcji internetowej pozwoli na uiszczenie mniejszych opłat za wpis w rejestrze przedsiębiorców KRS (250 zł zamiast 500 zł w trybie tradycyjnym) oraz na etapie dokonywania zmian w rejestrze (200 zł zamiast 250 zł). Nie są to wygórowane sumy, jednak na starcie biznesu mogą bardzo się przydać.

Największą wadą trybu S24 jest ograniczona możliwość wpływu na treść umowy. Co do zasady można korzystać jedynie z wariantów, które zostały tam zaproponowane. Wprowadzenie bardziej wyszukanych mechanizmów będzie wymagało zastosowania tradycyjnej drogi. Ponadto wkład wspólnika może mieć wyłącznie pieniężny charakter, a więc wszelkie aporty nie znajdą racji bytu.

Nieograniczona i solidarna odpowiedzialność wspólników

Każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Trzeba jednak zastrzec, ze odpowiedzialność wspólnika ma charakter subsydiarny. W efekcie wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, pod warunkiem że egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Można zatem sięgnąć do kieszeni wspólnika, gdy skarbiec dłużnika świeci pustkami. Potwierdza to regulacja umieszczona w Kodeksie postępowania cywilnego zgodnie z którego brzmieniem:

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. [art. 778(1) KPC]

Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie obejmuje jednak zobowiązań powstałych w okresie przed wpisem spółki do rejestru przedsiębiorców KRS. W takim przypadku wspólnik będzie odpowiadał na równej stopie ze spółką, a więc nie ma tutaj wymogu przeprowadzenia bezskutecznej egzekucji względem spółki. Od razu można dochodzić swoich roszczeń bezpośrednio w stosunku do poszczególnych wspólników.

Majątek spółki

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione, jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Nie ma w tym stwierdzeniu nic odkrywczego, skoro jest odrębnym bytem prawnym. Może bez żadnych ograniczeń gromadzić i pomnażać swoje dobra stosując do tego różne środki tj. sprzedaż usług i produktów, zbywanie aktywów czy pozyskiwanie finansowania kredytowego.

W momencie wniesienia wkładu staje się on własnością samej spółki, a nie wspólników (tak jak ma to miejsce w przypadku spółki cywilnej). Ta subtelna różnica ma istotne znaczenie, zwłaszcza gdy wierzyciele spółki dochodzą swoich należności w trybie egzekucyjnym.

Prawo do udziału w zyskach i stratach

Partycypacja w generowanych zyskach i stratach w tej modelowej spółce osobowej została ukształtowana w taki sposób, że każdy wspólnik ma prawo do udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Założenie kodeksowe przewiduje równy podział, sam fakt bycia wspólnikiem kreuje to uprawnienie, a nie rodzaj czy wartość zainwestowanego w spółkę majątku.

Wspólnicy w umowie spółki mogą zmienić opisane wcześnie reguły, dostosowując je do swoich indywidualnych potrzeb. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby jeden ze wspólników czerpał korzyści nieproporcjonalnie większe do wartości wniesionego wkładu (np. ze względu na posiadane know-how oraz kontakty w branży). Jeśli tak się wspólnicy dogadali i nikt nie czuje się pokrzywdzony, trzeba taki stan rzeczy zaakceptować.

Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Mamy tutaj do czynienia z roszczeniem przysługującym wspólnikowi, które staje się wymagalne wraz z końcem danego roku obr. Wspólnicy w umowie mogą zastrzec, że w pewnym okresie funkcjonowania przedsiębiorstwa zysk nie będzie dzielony, na przykład w pierwszych dwóch latach działalności. Dozwolone będzie również przeznaczenie części zysku na cele inwestycyjne np. 70%, a pozostałe 30% zostanie rozparcelowane wśród wspólników.

Odsetki od udziału kapitałowego

W spółce j. występuje charakterystyczna konstrukcja udziału kapitałowego (nie mylić z udziałem w zyskach i stratach czy udziałem w spółce z o.o.). Jest on miernikiem pozwalającym na określenie uprawnień majątkowych konkretnego wspólnika. Zgodnie z treścią KSH wysokość udziału kapitałowego odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu.

Przykładowo, jeśli wspólnik zobowiązał się wnieść tytułem wkładu kwotę 100.000 zł, a na rachunek bankowy spłynęło faktycznie tylko 80.000 zł, to wartość jego udziału kapitałowego wynosi 80.000 zł.

Na podstawie tej wartości spólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę w danym roku obrotowym. Ten przywilej jest wart odnotowania, jednak w praktyce trudniejszy do realizacji, bowiem z pustego i Salomon nie naleje, jak mawia przysłowie.

Prawo do prowadzenia spraw spółki

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Jest to jedno z kluczowych uprawnień o charakterze korporacyjnym nadanym przez ustawodawcę. W rezultacie udziałowcy są namaszczeni do sprawowania władzy i czynnego zarządzania.

Zgodnie z KSH nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Nawet w umowie spółki nie mogą znajdować się postanowienia odmiennie, np. poprzez utworzenie quasi-zarządu. Wspólnicy powinni być bezpośrednio zaangażowani w działalność prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, co wynika już samej natury spółek osobowych opartych o kapitał ludzki.

Wspólnicy mogą powierzyć sprawowanie zarządu jednemu lub kilku wspólnikom na mocy postanowień umowy spółki bądź na podstawie późniejszej uchwały. W takiej sytuacji pozostali wspólnicy są wyłączeni od prowadzenia spraw, lecz nie tracą uprawnień do zasięgania informacji o stanie majątku i interesach spółki oraz przeglądania ksiąg i pozostałych dokumentów.

Co do zasady każdy wspólnik umocowany od prowadzenia spraw spółki może samodzielnie podejmować decyzje w sprawach nieprzekraczających zwykłego zakresu czynności spółki. Istnieją jednak wyjątki, a mianowicie:

• przed załatwieniem sprawy, jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu;
• wymagane jest podjęcie uchwały przez wspólników – na mocy obowiązującego prawa bądź postanowień spółki;
• w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki.

W dwóch pierwszych przypadkach konieczne będzie podjęcie jednomyślnej uchwały przez wspólników niewyłączonych od prowadzenia spraw. Natomiast w ostatnim wariancie wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wyłączonych od prowadzenia spraw spółki.

Prawo do reprezentacji

Prawodawca zadecydował, że każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawo to obejmuje uprawnienie do reprezentowania spółki we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Wspólnik spółki jawnej może więc zawierać umowy z innymi podmiotami działającymi na rynku czy brać udział w sporach sądowych.

Umowa spółki może przewidywać odmienne regulacje w sposobie reprezentacji np. wspólnik jest uprawniony do reprezentacji łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Takie unormowania można często spotkać w treści poszczególnych umów zawieranych przez wspólników.

Uprawnienia do reprezentacji nie można skutecznie ograniczyć względem osób trzecich. W efekcie czynność prawna dokonana wbrew ustalonemu sposobowi reprezentacji będzie ważna i skuteczna. Oczywiście może to spowodować, że wspólnik postępujący wbrew ustalonym regulacjom poniesie odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki.

Ograniczenia w dysponowaniu wierzytelnościami i długami

W czasie trwania spółki wspólnik nie może żądać od dłużnika zapłaty przypadającego na niego udziału w wierzytelności spółki. Przepis ten jest konsekwencją dysponowania przez spółkę jawną odrębną od wspólników podmiotowością prawną (w tym prawem posiadania własnego majątku). Skoro tak, to wierzytelność należy do spółki, a nie do wspólnika. Nie jest on w takim razie uprawniony do dokonywania rozporządzeń w tym zakresie. Dłużnik jest zobowiązany względem spółki, a nie wspólnika.

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku przedstawiania do potrącania wierzytelności spółki swojemu wierzycielowi przez wspólnika. Skoro dysponentem wierzytelności jest spółka, wspólnik nie może dokonać jej potrącenia.

Tak samo dłużnik spółki nie może przedstawić spółce do potrącenia wierzytelności, jaka mu przysługuje względem innego ze wspólników. Jest to wierzytelność do wspólnika, a nie do spółki będącej odrębnym bytem prawnym.

Zakaz działalności sprzecznej z interesami spółki

Uczestnictwo w spółce jawnej wiąże się również z szeregiem ograniczeń. Wedle przepisów ustawowych wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Tylko co to właściwie oznacza? Ustawodawca kreuje swoisty obowiązek lojalności wspólnika względem spółki. Należy się liczyć z tym, że zawierając umowę spółki jawnej wszelka dodatkowa aktywność gospodarcza będzie oceniana przez pryzmat zgodności z interesami spółki.

Co więcej, zgodnie z KSH wspólnik nie może bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, a w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. Według Sądu Apelacyjnego w Szczecinie:

„Zakaz konkurencji polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności, które można uznać za godzące w interesy spółki, ale tylko takich, które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może dotyczyć każdej formy prowadzenia działalności gospodarczej, tj. przez przedsiębiorcę jednoosobowego, która jest konkurencyjna. „

Przepis ten ma charakter dyspozytywny, a więc w umowie spółki wspólnicy mogą całkowicie zmienić wynikające z niego uwarunkowania, wprowadzając jego rozszerzenie czy dokonując całkowitego wyłączenia bądź ograniczenia. Wszytko w rękach wspólników.

Zakładamy?

Jesteś teraz bogatszy o zdobytą wiedzę. Jak widać spółka jawna nie jest tak straszna, jak ją niekiedy malują. Stanowiąca wzorcowy model spółki osobowej, może być z powodzeniem wykorzystywania do prowadzenia małych i średniej wielkości przedsiębiorstw. Sprawdzi się również przy większych przedsięwzięciach o ile między wspólnikami istnieje odpowiednia relacja oparta o zaufanie i lojalność.

Spółka jawna daje wspólnikom szerokie pole manewru w tworzeniu modelu korporacyjnego odpowiadającego zindywidualizowanym potrzebom. Wystarczy tylko umiejętnie skroić szatę prawną przygotowaną przez ustawodawcę. W zakresie tworzenia umów, praca prawnika często przypomina pracę krawca szyjącego na miarę.

Jesteś zainteresowany założeniem spółki jawnej? Potrzebujesz umowy spółki jawnej specjalnie pod Twoje potrzeby? Napisz do mnie na konrad.siekierda@gmail.com