W obrocie gospodarczym coraz większą uwagę przywiązuję się do wszelkiego rodzaju instrumentów chroniących wierzyciela przed niewypłacalnym dłużnikami. Najpopularniejszymi formami są poręczenie, zastaw oraz hipoteka na nieruchomości. Każdy kto starał się o kredyt bankowy lub dofinansowanie spotkał się z takimi formami zabezpieczeń.

W dzisiejszym artykule przeczytasz na temat innego sposobu ochrony, a mianowicie o wekslu in blanco. Podobnie jak wcześniej wymienione metody stosowany jest w obrocie gospodarczym głównie przez instytucje kredytowe, podmioty finansujące podejmowanie działalności gospodarczej (np. Urząd Pracy) oraz przedsiębiorców.

Czym jest weksel in blanco?

Na samym początku zastanówmy się czym jest weksel. W moim przypadku, pierwsze skojarzenie jakie przychodzi mi na myśl, to urzędowy blankiet z wykropkowanymi miejscami do wypełnienia. Częściowo się zgadza, jednak takich druków nie ma już od 2007 roku, wraz z zlikwidowaniem opłaty skarbowej od weksli.

W ustawie o prawie wekslowym nie znajdziesz wprost wskazanej definicji. Zostały tam tylko wymienione elementy obligatoryjne świadczące o posiadaniu przymiotu weksla przez dany dokument. Polski ustawodawca stwierdził, że powinien on zawierać:

1. nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
3. nazwisko osoby, która ma zapłacić,
4. oznaczenie terminu płatności,
5. oznaczenie miejsca płatności,
6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,
8. podpis wystawcy wekslu.

Znając podstawowe elementy składowe, można pokusić się o sformułowanie podstawowej definicji. Weksel to dokument skonstruowany w sposób ustalony przez prawo wekslowe, zawierający polecenie zapłacenia sumy pieniężnej na rzecz określonej osoby, we wskazanym miejscu i czasie.

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje weksli:

a) weksel własny – wystawca zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy pieniężnej

b) weksel trasowany – wystawca, kieruje do osoby trzeciej (tzw. trasata) polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

Zakres przedmiotowy dzisiejszego artykułu dotyczy weksla własnego o wiele częściej stosowanego w praktyce. Pomocne w lepszym zrozumieniu istoty tej konstrukcji prawnej będzie przedstawienie kolejnego podziału ze względu na zawartość:

a) weksel zupełny – w momencie wystawienia zawiera wszystkie elementy wymagane przez prawo wekslowe

b) weksel niezupełny – w momencie wystawienia nie zawiera wszystkich elementów wymaganych przez prawo wekslowe.

Weksel in blanco to potoczne określenie weksla niezupełnego. Pamiętaj, że brak jednego z elementów wskazanych przez ustawodawcę co do zasady skutkuje nieważnością zobowiązania w nim zawartego. Skoro tak, to dlaczego weksel in blanco jest ważny? Zastosowanie tej konstrukcji stanowi wyjątek od zasady i jest możliwe dzięki wprowadzeniu dodatkowego wymogu w postaci sporządzenia porozumienia wekslowego (zwanego często niepoprawnie deklaracją wekslową). W tym dokumencie strony uzgadniają warunki uzupełnienia weksla.

Przykład

Pan Marcin uzyskał dotację z Urzędu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w kwocie 20 000 zł. W umowie dotyczącej tychże środków postanowiono, że Pan Marcin wystawi weksel in blanco w takiej samej wysokości. Ponadto w porozumieniu wekslowym wskazano warunki, których spełnienie będzie uprawniało remitenta do wypełnienia weksla, m.in. niepodjęcie prowadzenia działalności gospodarczej w terminie 3 miesięcy od uzyskania dotacji, wykorzystanie przyznanych środków niezgodnie z przeznaczeniem czy zakupienie maszyn i urządzeń innych niż określone w umowie. Dwa miesiące później, podczas kontroli okazało się, że pod wskazanym w umowie adresie nie funkcjonuje żadna firma. W takich okolicznościach UP będzie mógł wypełnić weksel zgodnie z zawartym porozumieniem.

 W przytoczonym przykładzie przedstawiłem sposób zastosowania weksla w obrocie gospodarczym – został on wykorzystany w celu zabezpieczenia prawidłowego spożytkowania przyznanych środków przez p. Marcina. Następną czynnością powinno być zawiadomienie wystawcy o uzupełnieniu weksla i wezwanie do jego zapłaty. Jeżeli tak się nie stanie to, można złożyć pozew o wydanie nakazu zapłaty.

Istotnym argumentem za wyborem takiej drogi jest wysokość opłaty od pozwu, która w przypadku postępowania nakazowego wynosi 1/4 opłaty stosunkowej. Co więcej, zgodnie z brzmieniem przepisu:

Wydając nakaz zapłaty sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. _{(art 491 § 1 k.p.c.)}

Mówiąc wprost, jeżeli  w ciągu 2 tygodni od doręczenia nakazu nie zostanie spłacony dług wierzyciela, to nakaz ten jest natychmiast wykonalny – stanowi tytuł egzekucyjny (podstawa: art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.). Kolejną czynnością będzie wystąpienie do sądu o nadanie klauzuli wykonalności pozwalającej na wszczęcie egzekucji sądowej.

Zastosowanie weksli w praktyce z całą pewnością nie należy do łatwych zadań. Osoba posługująca się takim dokumentem powinna posiadać odpowiednią wiedzę m.in. na temat sposobu przedstawienia weksla do zapłaty, tworzenia porozumienia wekslowego, skutków złożenia podpisu w określonym miejscu czy samego postępowania nakazowego.

Jedno jest pewne – umiejętność zabezpieczenia swoich wierzytelności to jedna z kluczowych kompetencji każdego przedsiębiorcy. Trzeba się nastawić, że co pewien czas na horyzoncie będą pojawiać się nieuczciwi kontrahenci. Stosowanie różnych form zabezpieczeń pozwoli na uniknięcie lub złagodzenie negatywnych konsekwencji. Zasada ograniczonego zaufania w kontaktach biznesowych to jedna z fundamentalnych zasad. Wprowadzenie odpowiednich instrumentów prawnych do zawieranych umów przyczyni się do poprawy Twojej pozycji w przypadku zaistnienia konfliktu. Warto pomyśleć o tym wcześniej i spać spokojnie.

Bądź profesjonalistą, wybieraj świadomie.

Prawnik przedsiębiorców
K.