Czasem stosunki pomiędzy wspólnikami nie układają się najlepiej. Dobrzy przyjaciele z przeszłości nie potrafią już ze sobą rozmawiać. Pojawiają się pierwsze zgrzyty. Nie wystarczy dać sobie po gębie i iść razem na wódkę. Nikt po prostu nie ma na to ochoty. Kiedy w grę wchodzą pieniądze, to zabawa się kończy. Każdy będzie próbował przeforsować swoje stanowisko i kształtować politykę spółki zgodnie przyjętymi założeniami.
Oczywiście nie ma w tym nic złego, o ile nie prowadzi to do paraliżu decyzyjnego. Jeśli w spółce jest co najmniej dwóch wspólników, to trzeba się liczyć z tym, że właśnie taki scenariusz wydarzeń jest możliwy. Jednym z rozwiązań tego problemu jest instytucja wyłączenia wspólnika opisana w Kodeksie spółek handlowych. Za chwilę dowiesz się, w jaki sposób zastosować wspomnianą regulację w praktyce. Może i Ty znajdziesz się kiedyś w podobnej sytuacji. Jak to mówią – przezorny zawsze ubezpieczony!
Na czym polega konstrukcja wyłączenia wspólnika?
Jest to narzędzie służące wspólnikom do usunięcia jednego z dotychczasowych udziałowców, w przypadku spełnienia określonych w kodeksie przesłanek. Jednym z wymogów jest konieczność złożenia przedmiotowego powództwa przez wszystkich pozostałych wspólników.
Pod warunkiem jednak, że posiadają więcej niż 50% kapitału zakładowego spółki (KZ). Jeśli dysponujesz większością udziałów w KZ spółki, to takie powództwo Ci nie grozi.
Art. 266 §1 KSH
Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.
Możliwe jest również złożenie pozwu wyłącznie przez wspólnika posiadającego więcej niż 50% (bez konieczności pozyskiwania zgody pozostałych mniejszych udziałowców), o ile w umowie spółki znajdują się odpowiednie postanowienia.
Uprawnienie takie można zastrzec w formie udziału uprzywilejowanego (link) lub uprawnienia osobistego (link). Jednakże w takim wypadku, żądanie pozwu powinno być skierowane przeciwko wszystkim pozostałym wspólnikom, nie tylko wobec jednego wskazanego.
Czasem walka przybiera na sile.
Przykład 1.
W spółce mamy 4 udziałowców, a jeden z nich posiada więcej niż 50% kapitału zakładowego. W takiej sytuacji powinien wnieść powództwo przeciwko trzem pozostałym udziałowcom (chociaż żądanie wyłączenia będzie dotyczyło tylko jednego z nich). Nie może pozwać tylko jednego, a pozostałych pominąć.
Przykład 2.
Wspólnik A posiada 30% , B-30%, C-15%, D-25% w KZ spółki. Załóżmy, że Panowie A i B świetnie się dogadują, jednak kompletnie nie mogą dojść do porozumienia ze wspólnikiem D. Natomiast C jest dla nich neutralny. Zgodnie z przyjęta regulacją A i B, posiadając łącznie 60% KZ, mogą wnieść powództwo przeciwko wspólnikom C i D, chociaż C nie stanowi dla nich problemu.
W rezultacie C będzie zmuszony do opowiedzenia się po której stronie barykady chce stanąć. Jeśli nie przyłączy się do pozwu to musi się liczyć z tym, że będzie kolejnym pozwanym (co nie oznacza, że żądanie wyłączenia ze spółki będzie go obejmowało).
Obowiązuje więc zasada „wszyscy przeciwko wszystkim”. Rozumiana w ten sposób, że w zaistniałym sporze, ze względu na charakter regulacji, konieczne jest występowanie w procesie wszystkich udziałowców danej spółki. Pod względem formalnym wspomnę jedynie, że współuczestnictwo ma charakter materialny, jednolity i konieczny.
Jak rozumieć „ważne przyczyny”?
Jest to pojęcie nieostre i wymaga każdorazowej interpretacji w kontekście danej sprawy. Sądownictwo na przestrzeni lat wypracowało katalog przyczyn, jakie podpadają pod ten przepis. Można do nich zaliczyć:
1) podejmowanie działalności konkurencyjnej (prowadzenie firmy o zbliżonym profilu, zasiadanie w organach innych spółek działających w tożsamej branży);
2) działanie na szkodę spółki (podejmowanie decyzji niezgodnych z interesem spółki, zawieranie niekorzystnych umów, zaciąganie niepotrzebnych zobowiązań);
3) brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał (wspólnik uparcie głosuje przeciwko wszelkim uchwałom bez wyraźnej przyczyny);
4) niewykonywanie podjętych uchwał (wspólnik nie podejmuje żadnych działań mających na celu wprowadzenie w życie przyjętych ustaleń);
5) nadużywanie prawa do kontroli (np. w celu pozyskania know-how dla innej spółki);
6) bezpodstawne zgłoszenia do sądu rejestrowego (wysyłanie pism nie mających żadnej podstawy w uchwałach Zgromadzenia Wspólników);
7) długotrwała choroba wspólnika (najczęściej uniemożliwiająca dalszą aktywność wspólnika w działaniach dotyczących danej spółki).
Katalog przyczyn wyłączenia wspólnika ze spółki ma charakter otwarty. Może się również okazać, że przesłanka warunkująca usunięcie wspólnika w jednej sprawie będzie nieskuteczna, natomiast w drugiej znajdzie zastosowanie ze wzgledu na odmienne okoliczności. Przed próbą zastosowania tej instytucji należy uważnie przekalkulować wszelkie ryzyka z nią związane, a jest ich całkiem sporo.
Kto może przejąć udziały?
Udziały mogą zostać nabyte przez dotychczasowych wspólników oraz osoby trzecie, niezwiązane ze spółką.
Jakie czynności trzeba podjąć?
Należy złożyć powództwo do sądu, w którego okręgu spółka ma siedzibę. W pozwie należy wskazać wszystkich pozostałych wspólników oraz udziałowca względem, którego żąda się wyłączenia.
Trzeba nastawić się na trudne i długie zmagania.
Jakie elementy zawiera orzeczenie?
Zgodnie z przepisami KSH, sąd orzekając o wyłączeniu, wyznacza termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena przejęcia wraz z odsetkami, licząc od dnia złożenia pozwu. W rezultacie trzeba już wcześniej pomyśleć o sposobie sfinansowania całego przedsięwzięcia.
Od jakiego momentu następuje wyłącznie?
Wspólnika prawomocnie wyłączonego, za którego udziały została zapłacona cena w terminie wskazanym przez sąd, uważa się za wyłączonego ze spółki już od dnia doręczenia mu pozwu.
Trzeba wziąć pod uwagę, że nie wpływa to na ważność czynności, w których brał on udział w spółce po doręczeniu pozwu. W rezultacie wszelkie czynności w tym okresie są skuteczne względem pozostałych wspólników, spółki oraz podmiotów trzecich.
Czy istnieje inne rozwiązanie?
Nie jestem zwolennikiem rozwiązywaniem konfliktów przed sądem. Według mnie dużo lepszym sposobem jest skorzystanie z pomocy mediatora lub sądu arbitrażowego. W rezultacie sprawa zostanie załatwiona zdecydowanie szybciej i niejednokrotnie o wiele taniej . Oszczędzamy czas, pieniądze oraz sporo nerwów. Może warto spróbować?
Q: Czy miałeś ostatnio problemy ze swoim wspólnikiem? Jeśli tak, to w jaki sposób poradziłeś sobie z problemem?
