Jak doskonale wiecie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do grona spółek kapitałowych (obok spółki akcyjnej). Ustawodawca postanowił, że przysługuje jej osobowość prawna, a więc może być odrębnym podmiotem praw i obowiązków od jej wspólników.

Spółka z o.o. jest najczęściej wybieraną formą prowadzenia działalności gospodarczej przez polskich przedsiębiorców. Swoją popularność zawdzięcza głównie korzyściom wynikającym z ograniczenia odpowiedzialności wspólników do wysokości wniesionych wkładów, możliwości kumulacji kapitału czy stosunkowo niskim wymogom kapitałowym – 5 000 zł (minimalna wysokość kapitału zakładowego).

Wszystkie wymienione powyżej zalety mają jednak swoją cenę. W tym przypadku są to obciążenia fiskalne.  Dochód uzyskiwany przez spółkę z o.o. podlega opodatkowaniu. Spółka zobowiązana jest zapłacić podatek dochodowy od osób prawnych (tzw. CIT) w wysokości 19%.  Jest to dopiero pierwszy poziom, na których odprowadzane są daniny na rzecz państwa.

Na kolejnym szczeblu znajdują się wspólnicy spółki z o.o. W przypadku gdy wspólnikiem jest osoba fizyczna to zostaje objęta podatkiem od osób fizycznych (tzw. PIT) z tytułu wypłacanej dywidendy (części zysku spółki przyznawanej jej wspólnikom). Powyższa sytuacja została uregulowana w art. 17.1 pkt 4) Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Art. 17. 1. Za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się:

4) dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, których podstawą uzyskania są udziały (akcje) w spółce lub spółdzielni

Podobnie wygląda sytuacja gdy wspólnikiem jest osoba prawna. W takiej sytuacji także będzie zobowiązana do odprowadzenia daniny z tego tytułu.

Jednak w przypadku osób prawnych istnieje możliwość zwolnienia od zapłaty podatku pod warunkiem spełnienia krytyków określonych w art. 22 ust. 4 tejże ustawy.

22 ust. 4. Zwalnia się od podatku dochodowego dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, z wyjątkiem dochodów uzyskiwanych przez komplementariusza z tytułu udziału w zyskach spółki, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

1) wypłacającym dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (spółka wypłacająca dywidendę);

2) uzyskującym dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o których mowa w pkt 1, jest spółka podlegająca w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (spółka wypłacająca dywidendę);

3) spółka, o której mowa w pkt 2, posiada bezpośrednio nie mniej niż 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, o której mowa w pkt 1 (spółka udziałowiec);

4) spółka, o której mowa w pkt 2, nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania (spółka udziałowiec)

Podsumowując, spółka wypłacająca dywidendę musi być polskim rezydentem, który  odprowadza podatki w Polsce. Natomiast spółka udziałowiec posiada co najmniej 10% w kapitale spółki wypłacającej dywidendę i nie korzysta ze zwolnień podatkowych.

Powyższe zwolnienie może zostać zastosowane w następujących przypadkach:

• spółka uzyskująca dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiada udziały (akcje) w spółce wypłacającej te należności w wysokości co najmniej 10% w kapitale spółki nieprzerwanie przez okres dwóch lat (spółka udziałowiec),
  
• gdy okres dwóch lat nieprzerwanego posiadania udziałów (akcji), co najmniej 10%, przez spółkę uzyskującą dochody (przychody) z tytułu udziału w zysku osoby prawnej mającej siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, upływa po dniu uzyskania tych dochodów (przychodów).

Ustawa przewiduje jeszcze inne wymogi formalne, które trzeba spełnić chcąc uzyskać zwolnienie. Zainteresowanych odsyłam do lektury art. 22 ust. 4-4d.

Podatek od osób fizycznych i  prawnych z tytuły wypłaconej dywidendy wynosi 19% i jest odprowadzany u źródła, a więc przez podmiot, który wypłaca zysk.

Tak w dużym uproszczeniu wygląda sytuacja podatkowa spółek kapitałowych w Polsce.  Celowo nie omówiłem kwestii związanych z opodatkowaniem nierezydentów prowadzących działalność we wspomnianych formach, żeby nie komplikować w jeszcze większym stopniu opisywanych zagadnień.

Skoro poznaliście już podstawowe zagadnienia to możemy przejść do praktycznych kwestii wykorzystywanych w obrocie gospodarczym do optymalizacji podatkowej w polskich realiach.  W związku, z tym nie będę omawiał struktur holdingowych, które są tworzone z uwzględnieniem spółki z o.o., a skupię się głównie na krajowych rozwiązaniach.

Składki na ZUS w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Przedsiębiorcy dążąc do optymalizacji podatkowej prowadzonych przez siebie przedsiębiorstw będą chcieli zminimalizować obciążenia związane z obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne. Takim rozwiązaniem może być założenie właśnie spółki z o.o., której wspólnicy nie mają obowiązku odprowadzania składek. Trudno sobie wyobrazić sytuację, w której osoba prawna płaci składkę np. na ubezpieczenie emerytalne…

Jednak trzeba wziąć pod uwagę jeden bardzo ważny wyjątek. W przypadku założenia jednoosobowej sp. z o.o. jedyny wspólnik jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Ubezpieczenie emerytalne i rentowe

Wynika to z faktu, że jedyny wspólnik zgodnie z Ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 8 ust. 6 pkt. 4) jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej

Natomiast sam obowiązek odprowadzania składki rentowej i emerytalnej został określony w art. 6 ust. 1 pkt. 5)

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi

Ubezpieczenie wypadkowe

Natomiast obowiązek odprowadzania składki wypadkowej  jest niejako pochodną obowiązku opisanego powyżej. Kwestia ta została uregulowana w art. 12 ust. 1  oraz art. 13 pkt. 4) Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Art. 12. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Ubezpieczenie zdrowotne

Obowiązek odprowadzenia składki zdrowotnej reguluje natomiast Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w art. 66 ust. 1 pkt. 1) lit. c)

Art. 66. 1. Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

1) osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:

c) osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej

Ubezpieczenie chorobowe (dobrowolne)

W przypadku ubezpieczenia chorobowego ustawodawca nie wprowadza obowiązku odprowadzania składki. To czy wspólnik zdecyduje się na opłacanie składek zależy już tylko od jego woli. Oczywiście, powyższa kwestia znajduje swoje umocowanie w przepisach, a mianowicie w art. 11 ust. 2 Ustawy systemie ubezpieczeń społecznych.

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10.

Podsumowanie

Trzeba pamiętać, że wspólnik sp. z o.o. jest zobowiązany złożyć wniosek ZUS ZUA (kliknij tutaj) do właściwej placówki. W celu ułatwienia wypełniania wspomnianego formularza ZUS opracował broszurę, w której krok po kroku tłumaczy jak prawidłowo wprowadzać wymagane dane. Możesz go pobrać klikając tutaj.

Uff…. udało Ci się przebrnąć przez część dotyczącą składek. Teraz już będzie łatwiej. Do rzeczy. Dla osób rozpoczynających swoją przygodę z działalnością gospodarczą stanowią one istotne obciążenie i nieraz znacznie utrudniają utrzymanie odpowiedniego poziomu płynności finansowej.

Niestety pojawia się kolejny haczyk. Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. nie jest uprawniony do płacenia tzw. małego ZUS-u (aktualnie ok. 465 zł wraz z składką chorobową), czyli możliwości płacenia obniżonych składek przez pierwsze 2 lata prowadzenia działalności.  W rezultacie od samego początku będzie odprowadzał powyższe składki  w pełnym zakresie.

Jak radzą sobie z takim problemem przedsiębiorcy? Najczęściej przekazują co najmniej 1 udział w kapitale zakładowym członkowi rodziny lub znajomemu, do którego mają zaufanie. W efekcie zakładana jest de facto wieloosobowa spółka z o.o., ze wspólnikiem, który w ostatecznym rozrachunku nie ma żadnego wpływu na funkcjonowanie spółki. Władza w spółce pozostaje w rękach większościowego wspólnika, a składki ZUS nie są odprowadzane.

Czy jest to bezpieczne rozwiązanie i zgodne z prawem? Zdecydowanie tak. Optymalizacja podatkowa jest racjonalnym działaniem przedsiębiorcy dążącego do zredukowania kosztów prowadzenia działalności, do których z całą pewnością należą składki. Jednak organy zakładu ubezpieczeń społecznych niekiedy starają się negować powyższe rozwiązanie. Jeżeli udział jednego ze wspólników jest znikomy 1-3% w kapitale zakładowym spółki to możliwa jest sytuacja, w której wspólnik większościowy zostanie potraktowany tj. wspólnik jednoosobowej spółki z o.o..

W 2011 Sąd Najwyższy wydał orzeczenie (sygn. akt I UK 8/11 – dostępny tutaj) na gruncie problemu zatrudnienia na umowę o pracę członka zarządu będącego jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki z o.o. We wspomnianym orzeczeniu poruszył również problem „udziałowca iluzorycznego”.