W umowie prostej spółki akcyjnej akcjonariusze mogą ograniczyć swobodę rozporządzania akcjami. Nie jest to żadną nowością na gruncie Kodeksu spółek handlowych, ponieważ w pozostałych spółkach kapitałowych również istnieją adekwatne rozwiązania. Przyjrzyjmy się dokładnie, jak to będzie wyglądać przypadku PSA.
Miejmy nadzieję, że zaproponowane sposoby nie wpłynąć negatywnie na samą konstrukcję spółki. Wartość w postaci swobody rozporządzania jest niezwykle ważna dla każdej ze stron, zarówno dla pomysłodawców, jak i inwestorów. Zachowanie zdroworozsądkowego balansu będzie wręcz wskazane.
Winkulacja umowa
Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie dwóch podstawowych typów ograniczeń. Pierwszym z nich jest wymóg uzyskania zgody spółki na rozporządzenie akcjami (winkulacja umowna akcji). Znana i stosowana z powodzeniem konstrukcja.
Jeżeli spółka odmawia zgody na zbycie akcji, powinna wskazać innego nabywcę. Termin do wskazania nabywcy, cenę nabycia albo sposób jej określenia oraz termin zapłaty określa umowa spółki. W braku tych postanowień akcja może być zbyta bez ograniczenia (warto zapamiętać). Termin do wskazania nabywcy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc od dnia zgłoszenia spółce zamiaru zbycia akcji.
Winkulacja ustawowa
Należy zwrócić uwagę, iż w przypadku PSA, zbycie akcji nie w pełni pokrytej (akcjonariusze mają 3 lata na wniesienie wkładów do spółki licząc od dnia wpisu do rejestru) wymaga zgody spółki, aż do chwili wniesienia wkładu w całości. Mamy więc do czynienia z winkulacją ustawową akcji, a nie ograniczeniem ustanowionym wolą stron w umowie spółki.
Co do zasady, zgoda ta powinna być wyrażona w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Akcjonariusze mogą jednak zdecydować odmiennie w umowie spółki. Mogą przykładowo zastrzec formę ustną, jako wystarczającą na wyrażenie takiej zgody. To rodzi jednak problemy dowodowe w razie potencjalnego sporu.
Spółka może odmówić zgody na zbycie akcji nie w pełni pokrytej bez wskazania innego nabywcy (inaczej niż przy winkulacji umownej). Udzie-lenie albo odmowa udzielenia zgody następuje w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia spółce zamiaru zbycia akcji. Spółka niezwłocznie informuje nabywcę o braku pełnego pokrycia akcji.
Z punktu widzenia nabywcy i zbywcy tych akcji, istotne jest to w sposób ukształtowano odpowiedzialność stron takiej transakcji. Postanowiono, że nabywca akcji nie w pełni pokrytej odpowiada wobec spółki solidarnie ze zbywcą za wniesienie pozostałej części wkładu. Nabywając takie akcje trzeba się dobrze zabezpieczyć. Wydaje się, że dobrym pomysłem będzie uwzględnienie wartości niewniesionych wkładów w cenie nabywanych akcji.
Umowne prawo pierwszeństwa pochodnego nabycia akcji
Drugim sposobem na ograniczenie zbywalności akcji jest umowne prawo pierwszeństwa pochodnego nabycia akcji. Opiera się na regule proporcjonalności, która ma na celu zachowanie status quo w składzie akcjonariatu. Sprawdźmy, jak opisał to ustawodawca:
§1. Umowa spółki może przewidywać, że pozostali akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa nabycia akcji przeznaczonych do zbycia przez innego akcjonariusza (prawo pierwszeństwa).
§2. Akcjonariusz zamierzający zbyć akcje na rzecz osoby trzeciej (akcjonariusz zbywający) zawiadamia zarząd o warunkach zamierzonego zbycia akcji, w szczególności o nabywcy, cenie akcji albo sposobie jej ustalenia oraz terminie zapłaty.
§ 3. Prawo pierwszeństwa przysługuje akcjonariuszom proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji.
Akcjonariusz ma zatem prawny obowiązek zawiadomienia zarządu o najważniejszych aspektach planowanej transakcji. To nie jedyna rzecz, jaką trzeba wykonać, żeby upłynnić akcje z zachowaniem ograniczeń wynikających z prawa pierwszeństwa. Popatrzmy dalej.
§4. Jednocześnie z dokonaniem zawiadomienia, o którym mowa w § 3 (zawiadomienia zarządu), akcjonariusz zbywający składa pozostałym akcjonariuszom za pośrednictwem zarządu ofertę nabycia akcji na warunkach przewidzianych dla umowy z osobą trzecią, wyznaczając termin do złożenia przez nich oświadczenia o przyjęciu oferty nabycia akcji. Termin ten nie może być krótszy niż czternaście dni od dnia otrzymania oferty.
Niezbędne będzie przygotowanie oferty nabycia akcji o takich samych parametrach, jak planowana transakcja z osobą trzecią. Chociaż w modelowej klauzuli akcjonariusze nie mogą wnosić żądania o ukształtowanie tych warunków w sposób odmienny, to w samej umowie spółki mogą wprowadzić „preferencyjne” postanowienia. Jedziemy dalej.
§5. Oświadczenie akcjonariusza o skorzystaniu z prawa pierwszeństwa i przyjęciu oferty powinno zostać złożone akcjonariuszowi zbywającemu za pośrednictwem zarządu w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Niezwłocznie po upływie terminu, o którym mowa w § 4, zarząd przekazuje akcjonariuszowi zbywającemu informację o akcjonariuszach, którzy skorzystali z prawa pierwszeństwa.
Tutaj mamy instrukcję obiegu dokumentów. Zarząd jest ogniwem pośredniczącym i to na jego ręce powinno zostać złożone oświadczenie o skorzystaniu z prawa pierwszeństwa i przyjęciu oferty. Należy pamiętać o zachowaniu formy dokumentowej (nie mylić z formą pisemną). Następnie takie oświadczenie trafia do zbywającego akcjonariusza i wszyscy są szczęśliwi.
W przypadku gdy akcjonariusze uprawnieni z tytułu prawa pierwszeństwa złożą oświadczenia o rezygnacji z tego prawa, nie trzeba stosować całej opisywanej procedury. Pamiętaj, żeby zachować odpowiednią formę takich oświadczeń, czyli dokumentową (zastrzeżona pod rygorem nieważności).
To tyle w ramach ograniczeń rozporządzania akcjami dla PSA. W momencie, gdy przepisy wprowadzające spółkę wejdą w życie i pojawi się jakaś praktyka, to będzie można powiedzieć więcej.
Wsparcie prawne
Jeśli masz jakieś pytania dotyczące prostej spółki akcyjnej lub potrzebujesz konsultacji prawnej napisz do mnie na adres konrad.siekierda@gmail.com.
